در مقالهٔ قبلی گفتیم که برای مدیریت رفتار نامناسب نوجوان، اجرای چهار گام لازم است که عبارت‌اند از: تحلیل رفتار، تبیین انتظارات و قانون‌گذاری، مشخص کردن نتایج رفتاری و پیگیری و ثبات. در دو مقالهٔ پیشین دربارهٔ گام تحلیل رفتار 9 گام تبیین انتظارات، مطالبی تقدیم شد. در این مقاله قرار است دربارهٔ شیوه‌های قانون‌گذاری و روش مشخص کردن جریمه‌ها توضیح دهیم.
اگر نوجوان بدون هیچ مشکلی به حرف ما گوش کرد، لازم است از او تشکر کنیم و در مواقع مناسب، پاداش‌هایی از پیش تعیین‌شده و یا حتی غافلگیرانه را برای او تدارک ببینیم؛ اما مشکل اصلی پدر و مادرها جایی است که نوجوان همراه نیست. فهرست زیر، نمونه‌ای از رفتارهایی است که از نوجوان خود انتظار داریم انجام دهد؛ ولی او کار دیگری غیر از خواستهٔ ما را انجام می‌دهد.
انتظار داریم تکالیف مدرسهٔ خود را به‌خوبی انجام دهد: در انجام تکالیف مدرسه کوتاهیم ی کند. مدام باید به او بگوییم کارهای درسی خود را انجام دهد. صبح تا شب دوست دارد بازی کند تلویزیون تماشا کند و در فضای مجازی دور بزند! انتظار داریم در کارهای گروهی خانه منظم باشد: نوجوان خود را صدا می‌زنیم سر سفره بیاید؛ اما معمولاً با نیم ساعت تأخیر حاضر می‌شود.
انتظار داریم با ما مشاجره نکند: با ما بگومگو می‌کند مغلطه کار است و حرف ما را گوش نمی‌کند.
انتظار داریم مدیریت مالی داشته باشد: معمولاً بر سر خرج و مخارجش با او مشکل داریم، دوروزه پول‌توجیبی خود را تمام می‌کند و دوباره از ما پول‌توجیبی می‌خواهد.
انتظار داریم با خواهر و برادرهایش بسازد: مدام با خواهر و برادرهای خود دعوا می‌کند. دیگر خسته شده‌ایم.
انتظار داریم با ما در انجام برخی کارها همکاری کند: خیلی پرتوقع است. انتظار دارد هر وقت با ما کاری دارد، برایش انجام دهیم؛ ولی خود او حاضر به همکاری با ما نیست انتظار داریم اتاقی منظم داشته باشد: به نظم و انضباط اتاق خود بی‌توجه است؛ در اتاق او شتر با بارش گم می‌شود.
انتظار داریم کارهای شخصی خود را انجام دهد: از او می‌خواهیم پس از حمام کردن، لباس‌های چرک خود را از حمام به سبد لباس‌های کثیف کنار ماشین لباس‌شویی منتقل کند؛ اما معمولاً این خود ما هستیم که لباس‌ها را از بند رخت حمام به سبد لباس‌های چرک منتقل می‌کنیم.
انتظار داریم به‌موقع از بیرون برگردد: نمی‌شود خیلی روی حرف‌هایش حساب کرد. زمان بازگشتش به خانه، گاه تا یک ساعت هم به تأخیر می‌افتد.
انتظار داریم از وسایل خانه محافظت کند در استفاده از وسایل خانه بی‌احتیاط است؛ برای نمونه، هنگام شستن یا گذاشتن و برداشتن ظرف‌ها، آن‌ها را می‌شکند.
...
لطفاً پیش از خواندن ادامهٔ مطلب، چند دقیقه‌ای وقت بگذارید و برای هرکدام از این رفتارها، یک قانون و یک جریمه مشخص کنید.
قانون‌های نانوشته، جریمه‌های نانوشته
رفتاری که از نوجوان خود انتظار داریم و او انجام نمی‌دهد، یا پیامد طبیعی دارد و یا ندارد. اگر پیامد طبیعی داشته باشد، به نوشتن قانون نیازی نیست؛ بلکه می‌توان با یک توضیح ساده، نوجوان را متوجه رد که اگر به آنچه می‌خواهیم گوش نکند، باید پیامد کارش را به‌صورت طبیعی به او می‌رسد بپذیرد.
به نظر شما در فهرست بالا کدام مورد می‌تواند پیامدهای طبیعی داشته باشد؟
مثال‌هایی از قانون‌های نانوشته
سر ساعتی مشخص (مثلاً نیم ساعت پس از بازگشت فرزندمان از مدرسه) ناهار می‌خوریم. اگر کسی سر ساعت حاضر نشد و ناهار هم خوشمزه بود، ما می‌توانیم همهٔ ناهار را بخوریم و کسی اجازه ندارد اعتراض کند. حالا اگر نوجوان خود را صدا زدیم و نیامد، خب ممکن است ناهار غذای خوشمزه گیرش نیاید و مجبور باشد یک غذای سبک و حاضری بخورد.
ما فقط لباس‌هایی را می‌شوریم که داخل سبد لباس‌های چرک باشد اگر نوجوان ما رعایت نکرد، لباسش نشسته باقی می‌ماند و این یعنی مجبور است اگر لباس تمیز می‌خواهد، خودش کار با ماشین لباس‌شویی را یاد بگیرد!
اگر جزو خانواده‌هایی هستیم که پول‌توجیبی می‌دهند، ما فقط اول هفته پول‌توجیبی می‌دهیم، اگر نوجوان ما دو روز اول، پولش را تمام کرد تا اول هفتهٔ بعد از پول خبری نیست!
اگر نوجوان ما در خانه وسیله‌ای را به دلیل بی‌احتیاطی خراب کند، باید خودش هزینهٔ تعمیر یا خرید آن را بدهد! حتی اگر شده به‌صورت قسطی از پول‌توجیبی‌اش کم شود، همکاری ما با نوجوان در کمک به انجام کارهایش، به همکاری نوجوان اما در انجام کارهایمان مشروط است.
قانون‌های نوشته، جریمه‌های نوشته
اگر رفتاری که از نوجوان خود انتظار داریم پیامد طبیعی ندارد، نیاز به تصریح و نوشتن قانون داریم؛ در این موارد بهتراست قانون را مکتوب کنیم. برای تدوین قانون نوشته، به نکته‌های زیر توجه کنید:
بیش از پنج قانون برای فرزند خود مشخص نکنید.
درصورتی‌که قانون‌های قبلی در فرزند شما نهادینه شد، قانون‌های جدید (در صورت نیاز) وضع کنید.
در جلسهٔ ثبت قانون، نخست پاداش انجام آن را برای فرزند خود مشخص کنید.
پاداش باید چیزی مهم برای نوجوانتان باشد؛ مسائلی همچون اجازهٔ رانندگی، اجازهٔ ورزش کردن یا رفتن به ورزشگاه برای تماشای مسابقهٔ ورزشی، اجازهٔ رفتن به اردو، لباس خریدن و ... بسته به روحیه فرزندتان، می‌تواند جزو پاداش‌ها قرار بگیرد. تنبیه باید برای نوجوان مهم باشد. اگر محتوای تنبیهی که انتخاب شده برای نوجوان اهمیت نداشته باشد، قطعاً همراهی لازم از سوی او را شاهد نخواهیم بود. به نظر شما کدام‌یک از مواردی که در فهرست اول متن آمده، باید در دست قانون‌های نوشته قرار گیرد؟
مثال‌هایی از قانون‌های نوشته
در مثال‌های زیر به دلیل اختصار متن، صرفاً به تنبیه‌ها اشاره می‌شود و پاداش‌ها بیان نمی‌شود:
اگر تا ساعت ... تکالیف مدرسه‌ات را انجام دهی، اجازه داری از ساعت ... تا ... برای بازی با دوستان بروی (یا فلان برنامهٔ موردعلاقه‌ات را در تلویزیون تماشا کنی یا آن بازی کامپیوتری را انجام دهی).
تا اتاقت را مرتب نکنی، اجازه نداری برای بازی از خانه بیرون بروی.
اگر در طول هفته با خواهر و برادرت دعوا نکنی، می‌توانی آخر هفته برای تماشای مسابقه به ورزشگاه بروی.
اگر در هفته بیش از دو بار با ما بگومگو کنی، دفعهٔ بعد که به کفش ورزشی نیاز پیدا کردی، یک هفته دیرتر برایت تهیه خواهیم کرد.
اگر سروقت به خانه برنگردی تا سه روز اجازه نداری بیرون بروی.
منبع: ماهنامه خانه خوبان