لزوم توجه دادن فرزندان به آخرت؛ به‌دوراز افراط‌وتفریط
بسیاری از آیات قرآن کریم، به جهان آخرت مربوط است که از زوایای گوناگون به آن پرداخته و بر باور کردن آن تأکید کرده‌اند. فراوانی این آیات در قرآن، به‌نوعی نشان‌دهندهٔ اهمیت بالای این موضوع از دیدگاه قرآن کریم است. توجه به جهان آخرت که عرصهٔ حضور نزد پروردگار متعال، ملاقات با او، رسیدگی به اعمال و پاداش و جزای الهی به نیکان و بدان است، تأثیری سازنده در منش و رفتار ما خواهد داشت. یاد آخرت می‌تواند تعیین‌کنندهٔ موفقیت‌های مادی و معنوی ما و فرزندانمان در زندگی دنیایی باشد.
توجه هماهنگ به دنیا و آخرت
یاد آخرت و روز حساب، جدا از انزواطلبی و ترک دنیاست. «یاد آخرت» یعنی اینکه ما در عین اشتغال به زندگی دنیایی و لوازم آن، به جهان برتر و جاودان و پاسخگویی در برابر پروردگار مهربان نیز توجه داشته باشیم. چنین یاد و توجهی، دو تأثیر بسیار مهم را برای ما به ارمغان می‌آورد:
نخست آنکه جهت دهنده و کنترل‌کننده است و سبب می‌شود برخی کارهای نادرست را کنار بگذاریم و برخی کارها را انجام دهیم که لازمهٔ دین‌داری، معنویت و کمال روحی است.
دوم اینکه تلطیف کننده و خلوص بخش است و به کارهای ما، رنگ الهی می‌دهد و می‌تواند سراسر اعمال و رفتارهای دنیایی ما را حیثیتی الهی و آخرتی ببخشد.
متأسفانه این مسئلهٔ مهم، با افراط‌وتفریط روبه‌رو است و فضایی روشن ندارد؛ برخی پدر و مادرها اساساً به این مسئله توجه ندارند و آن را با فرزندان خود مطرح نمی‌کنند و برخی دیگر به‌گونه‌ای افراطی آن را با فرزندان در میان می‌گذارند و شوق زندگی را از آنان گرفته، آن‌ها را به افسردگی یا بی‌رغبتی به امور زندگی دچار می‌سازند.
فرزندان ما نباید در زندگی و دین‌داری خود متحیر و سرگردان شوند. آن‌ها باید بدانند که آیا در پی کار و تلاش و کسب مادیات بروند یا نه؟ و اگر نظر خداوند بر این است که باید به امور دنیایی نیز پرداخت، چگونه می‌توان میان موفقیت دنیایی و آخرت‌گرایی و فضیلت‌های انسانی جمع کرد؟ اهمیت یاد آخرت چه قدر است وچه تأثیری در زندگی و هویت انسانی ما دارد؟
نظر اسلام و قرآن بر این است که هم باید به امور دنیایی رسید و هم به امور آخرتی و جاودانه: «ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الآخرة حسنة وقنا عذاب النار». معصومان (علیهم‌السلام) که رهبران الهی ما در دین‌داری و سبک زندگی اصیل اسلامی هستند، فرموده‌اند: «از ما نیست کسی که آخرتش را برای دنیایش ترک کند یا دنیایش را برای آخرتش ترک نماید».
رسیدگی به امور «دنیا و آخرت» مانند رسیدگی به «جسم و روح» است و اگرچه پرداختن به هر دوی آن‌ها لازم است، اما یکی از آن‌ها اصل و دیگری فرع است و فرع باید در خدمت اصل باشد. فرزندان ما باید جسمی سالم، قدرتمند و بانشاط داشته باشند تا بتوانند به اهداف عقلانی و روحانی‌شان برسند. تأمین زندگی دنیایی و نیازمندی‌های آن نیز باید در جهت تأمین نیازهای زندگی آخرتی و جاودانی آنان باشد؛ ازاین‌رو معیار فرزندان برای ورود به هر عرصهٔ مادی یا جسمانی، این است که ببینند آیا با تأمین نیازها و اهداف روحانی و آخرتی آنان هماهنگ است یا خیر؟
آموزش حسابرسی به اعمال
لازم است نظارت داشتن بر خود و حسابرسی از اعمال خویش را به‌گونه‌ای ظریف و لطیف که با سن فرزندانمان متناسب باشد را به آن‌ها بیاموزیم تا در زندگی احساس مسئولیت کنند و در برابر تصمیم‌ها، رفتارها و گفتارهایشان پاسخگو باشند. این ویژگی افزون بر آنکه سطح موفقیت آنان را در زندگی دنیایی بالا می‌برد، احساس مسئولیت و پاسخگویی آن‌ها در برابر خداوند و مراقبت بر اعمال دینی را هم افزایش می‌دهد.
دین‌داری فرزندان ما می‌تواند کامل و جامع باشد یا ناقص و غیرواقعی؛ دین‌داری کامل، عرصه‌های سه‌گانهٔ «ذهنی»، «روانی» و «رفتاری» را در برمی‌گیرد. فرزندان در این وضعیت، شناختی درست و عمیق دربارهٔ خداوند و دین و نیز از خود و جهان می‌یابند و روان و عاطفهٔ آن‌ها از محبت خداوند و اولیای او سرشار شده، آرامش و رضایتی واقعی نصیبشان می‌شود و در عرصهٔ عمل و زندگی فردی و اجتماعی نیز، فردی عمل‌گرا و موفق در امر دین و دنیا خواهند بود.
«دین‌داری احساسی» که بدون عمل‌گرایی است، هیچ‌گاه نمی‌تواند فرزندان را به موفقیت‌های معنوی و مادی برساند؛ اما «دین‌داری عمل‌گرا» که لازمهٔ صداقت در محبت خداوند و شکرگزاری از اوست، دنیا و آخرت آنان را سامان می‌بخشد؛ مشروط بر آنکه بر اساس شناختی دقیق از دین و آموزه‌های آن باشد. به تعبیر دیگر، فرزندان ما باید به این نکته دقت کنند که «انضباط و قانون‌گرایی» و احساس مسئولیت نسبت به آن، لازمهٔ یک «زندگی عاقلانه» بوده و تنها راه موفقیت و خوش بختی واقعی است و برای تحقق این امر، باید مراقب کردار و رفتار خود باشند و هر شب پیش از خواب، آنچه را در آن روز انجام داده‌اند، ارزیابی کنند و تصمیم‌هایی را برای فردایی بهتر بگیرند.
منبع: ماهنامه خانه خوبان