وقتی سخن از «لذت مشروع» به میان می‌آید در حقیقت سخن از بهره‌مندی انسان از آن دسته از نعمت‌های الهی است که خداوند سبحان اجازه استفاده از آن را به انسان صادر و عقابی را بر آن بار نکرده است.
از یک‌سو دایره لذت مشروع در دین اسلام بسیار گسترده‌تر و شاید قابل‌مقایسه با لذت‌های نامشروع نباشد؛ و از سوی دیگر، لذت‌های مشروع تنها به لذت‌های مادی تمام نمی‌شود. بلکه دایره لذت‌های معنوی را نیز شامل می‌شود.
چه‌بسا ترک لذتی مادی، خود لذتی معنوی و ابدی را در پی داشته باشد و بالعکس، چه‌بسا لذتی غیر مشروع، زندگی را برای انجام دهنده آن به‌صورت جهنمی، همراه با پشیمانی و عذاب وجدان مبدل سازد.
در یک جمله، «لذت مشروع، لذتی ماندگار و ابدی است» و دستیابی به این ماندگاری نیازمند زندگی بر پایه مؤلفه‌هایی است که این مقال به برخی از آنان اشاره دارد.
1. اعتقاد به حمایت خداوند
اعتقاد به داشتن پشتوانه‌ای که هیچ‌گاه ما را تنها نمی‌گذارد، سبب لذت است. هرکدام از ما ممکن است بارها این عبارت را از افراد مختلف شنیده باشیم: می‌خواهم تنها باشم! این‌زمانی است که شخص از همه‌چیز و همه‌کس خسته می‌شود. در این هنگام، یاد خداوند آرام‌بخش دل‌ها است؛ «الا بذکر الله تطمئن القلوب.» بنابراین، در همه حال خداوند را پشتیبان و نگهبان خود بدانیم و آگاه باشیم هرگز تنها نیستیم. وقتی خداوند را کنار خود احساس کنیم، ترس و نگرانی نمی‌تواند در ما راه یابد و کسی که نگرانی و ترس در او نفوذ نکند، خوشبخت است؛ و خوشبختی یعنی لذت بردن از زندگی.
2. توجه به احادیث متعدد در خصوص لذت‌های مشروع
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: شایسته است مسلمان عاقل ساعتی از روز خود را برای کارهایی که بین او و خداوند انجام می‌گیرد، اختصاص دهد؛ ساعتی برادران ایمانی و دوستانش را ملاقات و در امور معنوی و اخروی با آنان گفت‌وگو کند و ساعتی نفس خود را با لذائذ و خواست‌هایی که گناه نیست، آزاد بگذارد. ساعت ویژه لذت، انسان را در انجام وظایف در ساعات دیگر کمک می‌کند. (1)
3. داشتن هدف
هدف به زندگی معنا می‌دهد و مسیر زندگی را مشخص می‌کند. انسان هدفمند در پی روشی برمی‌آید تا به هدفش دست یابد. مبدأ و مقصد کار خود را می‌داند؛ درنتیجه سردرگم و درمانده نیست و خود را بی‌حاصل نمی‌داند: بنابراین، فعال است و فعالیت موجب لذت است.
4. ارضای نیازها
ارضای نیازها به روش مشروع سبب لذت می‌شود. یکی از روان شناسان به نام آبراهام مزلو نیازهای انسان را این‌گونه طبقه‌بندی می‌کند:
الف) نیازهای فیزیولوژیک (آب، غذا، هوا و)...
ب) نیازهای مربوط به ایمنی (محیط امن و عدم نگرانی)
ج) نیازهای مربوط به عشق و محبت
د) نیاز به خود شکوفایی و کشف استعدادها
ه) نیازهای مربوط به عزت‌نفس (نیاز مورداحترام قرار گرفتن)
مزلو معتقد است تا نخستین طبقه نیاز انسان برآورده نشود، به طبقه بالاتر راه پیدا نمی‌کند؛ بنابراین، برای رسیدن به طبقات بالاتر حتی باید نیاز طبقات پیش برآورده گردد؛ بنابراین، بکوشید نیازهایتان را به روش مشروع ارضا کنید تا بتوانید به مراحل بالاتر که نهایتاً به خود شکوفایی می‌رسد، راه یابید. طبیعی بودن و داشتن درک درست از واقعیات، ویژگی افراد خودشکوفا است و سبب لذت از زندگی می‌شود.
5. سعی در استفاده بهینه از امکانات و شرایط موجود
انسان عاقل می‌داند که زمان قابل بازگشت نیست؛ بنابراین، باید بکوشد در هر موقعیتی ازآنچه دارد، به‌درستی و به‌طور کامل بهره گیرد؛ کودک از دنیای کودکی‌اش (نداشتن مسؤولیت) نوجوان از ویژگی‌های خاص آن دوره (تحولات سریع رشد و وارد شدن به جمع بزرگ‌سالان) و جوان از توانایی و ثبات جوانی لذت ببرد.
انسان باید همواره به خاطر داشته باشد که بسیاری از انسان‌ها در حسرت موقعیت وی به سر می‌برند؛ بنابراین، لغزش‌های دیروز را فراموش کنید. از نگرانی‌های گذشته چشم پوشید. معیار امروز است. هرروز فرصتی جدید برای مبارزه و تلاش است. پس با تمام توان بکوشید.
6. استفاده از فرصت‌ها و به‌کارگیری استعدادها
یکی از روش‌های کسب لذت به‌کارگیری استعداد و آشکار ساختن توانایی‌ها و برانگیختن تحسین خود و دیگران است؛ بنابراین، سعی کنید به خودشناسی برسید. علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «من عرف نفسه فقد عرف ربه»؛ هر کس خود را شناخت، خدای خویش را خواهد شناخت. خودشناسی یعنی شناخت استعدادها، توانایی‌ها، علائق و گرایش‌های خود. وقتی انسان استعداد خود را کشف کند، در پرورش آن می‌کوشد و آن را شکوفا می‌سازد. شکوفایی استعداد احترام و تحسین دیگران را به ارمغان می‌آورد و به لذت می‌انجامد.
7. امید به آینده
داشتن امید و آرزوی معقول، انسان را به تلاش برای دستیابی به آرزو وا‌می‌دارد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: آرزو برای امت من رحمت است؛ زیرا اگر آرزو نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درختی نمی‌نشاند؛ بنابراین، سعی کنید همیشه به آینده امیدوار و در مقابل سختی‌ها چون کوه استوار باشید. اگر انسان امید داشته باشد، با بردباری در مقابل سختی‌ها می‌ایستد و هرگز اندیشه شکست به خود راه نمی‌دهد؛ بنابراین، سعی کنید هر کاری حتی کارهای ساده را با عشق و علاقه انجام دهید. علاقه‌مندی به کارهای روزمره به لذت از فعالیت‌های روزانه می‌انجامد.
8. مشورت در کارها
در قرآن سوره‌ای به نام «شوری» وجود درد که اهمیت رایزنی را نشان می‌دهد. بخشی از آیات الهی دراین‌باره عبارت است از:
الف) و امرهم شوری بینهم. (2)
ب) و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله. (3)
علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: قبل از تصمیم مشورت و پیش از اقدام در کار فکر کن. (4) روانشناسان نیز بر اهمیت مشاوره تأکید ورزیده‌اند؛ بنابراین، سعی کنید در کارهای مختلف با افراد دارای صلاحیت مشورت کنید و نهایتاً خود بهترین راه را برگزینید.
مشورت درصد عدم موفقیت در کارها را کاهش می‌دهد و احتمال موفقیت را فزونی می‌بخشد. بالا رفتن احتمال موفقیت یعنی لذت از انجام کار.
پی‌نوشت‌ها:
1. الحدیث، ج 3، ص 130.
2. شوری (42): 39
3. آل‌عمران (3): 159.
4. فهرست غررالحکم، ص 183.
منبع: مجله پرسمان