اشاره:
فردی که روزهدار است، مایعات کمتری مصرف میکند بنابراین غلظت برخی مواد در خون او بیشتر میشود. با روزهداری به دلیل کمآبی، احتمال تشکیل سنگهای ادراری در افرادی که مستعد تشکیل سنگ هستند و یا کلیهٔ آنان سنگساز است تشدید میشود؛ بنابراین لازم است مایعات بیشتری در وقت افطار و سحر مصرف کنید. این مایعات بهتر است آب و چای کمرنگ باشد. از نوشیدن نوشابههای گازدار و کافیین دار نیز خودداری کنید. در صورت وجود مشکل بزرگی مثل ازکارافتادگی کلیهها و یا نارسایی کلیه، روزه گرفتن غدغن میشود. اگر مشکل این افراد سنگ کلیه است و باید در طول روز حتماً آب بنوشند، نباید روزه بگیرند؛ اما اگر مشکل حادی ندارند، در وقت افطار و سحر علاوه بر آب، از میوهها و سبزیهای آبدار استفاده کنند.
بیمارانی که دیالیز میشوند ممکن است به دلیل مصرف غذا در شب غلظت پتاسیم خونشان افزایشیافته و مایعات بیشتری در بدن آنها تجمع یابد؛ پس باید با پزشک خود در مورد روزه گرفتن مشورت کنند.
روزه و حافظه
امروزه شیوههای متعددی را برای تقویت حافظه توصیه میکنند اما کسانی که روزه میگیرند نیاز به تمرینات تقویت حافظه ندارند، زیرا یکی از فواید روزه تقویت حافظه است.
حضرت علی (ع) در یکی از احادیث میفرمایند سه چیز موجب تقویت حافظه است: مسواک زدن دندانها، روزه گرفتن و خواندن قران. اثر روزه در ازدیاد حافظه یک تأثیر فیزیولوژیک است که درنتیجهٔ رسیدن غذاهای سالم به سلولهای مغز بعد از چند ساعت گرسنگی و بیغذایی رخ میدهد.
پس برای داشتن حافظهای سالم و قوی، سعی کنید پس از 12 ساعت گرسنگی غذاهای مفید و درعینحال مغذی مصرف کنید. خشکبار، غلات، حبوبات، میوه، سبزی و ماهی ازجمله غذاهای مغذی برای حافظهاند.
روزه و قلب
درصورتیکه روزهداری در ماه رمضان با کاهش وزن همراه باشد آثار مثبتی بر کاهش عوامل خطر ابتلا به بیماریهای قلبی - عروقی دارد.
کاهش فشارخون بالا، دیابت و افزایش کلسترول مفید خون یا HDL و کاهش کلسترول بد، افزایش قدرت انقباضی قلب و دفع چربیهای زائد، از مزایای روزهداری برای دستگاه قلبی - عروقی است. دفع چربیهای زائد، خود سبب کاهش (اترواسکلروزیس) که نوعی بیماری عروقی (به سبب تجمع چربی در عروق است) میشود.
البته افرادی که از بیماریهای قلبی رنج میبرند بهخصوص کسانی که باید داروها را سر ساعت مصرف کنند نباید روزه بگیرند چون دریافت نکردن دارو در این افراد عوارض بدی ازجمله سکته و حملات قلبی را برایشان به همراه دارد. در ماه رمضان سطح مادهای در خون به نام (هموسیستیین) به میزان قابلتوجهی کاهش مییابد و این عامل به همراه تعدیل وزن، از ابتلا به بیماری قلبی میکاهد.
بنابراین از مصرف غذاهایی که قند بالا و چربی زیاد دارند خودداری کنید و در عوض، از میوه و سبزی در کنار انواع گوشت سفید و ماهی و لبنیات کمچرب و غلات سبوسدار استفاده نمایید.
اگرچه روزه گرفتن به دلیل اینکه افراد در طول روز خوردنی و نوشیدنی مصرف نمیکنند باعث اندکی کاهش در فشارخون میشود اما کسانی که به بیماری فشارخون بالا مبتلا هستند و باید دارو استفاده کنند حتماً از پزشک خود در مورد این مسئله سؤال کنند (شاید با مشورت پزشک بتوانند داروهای خود را سحر یا بعد از افطار مصرف کنند و روزهشان را هم بگیرند.)
روزه و چاقی
بسیاری از افراد که اضافهوزن دارند و چاق هستند، تصور میکنند که با روزه گرفتن علاوه بر ثوابان، میتوانند لاغر شوند. اگرچه یکی از حکمتهای روزهداری، کاهش وزن و سوزاندن چربی بیشتر و رسیدن بهنوعی تناسباندام است، اما این در صورتی محقق میشود که فرد روزهدار، در وعدههای غذایی افطار و سحر، بیش از نیاز، کالری دریافت نکند.
اما چه بسیارند افرادی که با افراط در خوردن زولبیا و بامیه، شلهزرد، حلوا، آشها و مصرف غذاهای حجیم و چرب و پرکالری نهتنها اضافهوزن پیدا میکنند بلکه دچار مشکلات متعدد میشوند.
سوءهاضمه، سردرد، احساس کسالت و... بیماری-های ناشی از پرخوری در وقت افطار است.
اما سعی کنید با مصرف بیشتر سبزیها، میوهها و غذاهای ساده و سبک از بروز اضافهوزن و چاقی جلوگیری کنید.
انقباضات عضلانی
ازجمله علل بروزان، مصرف کم غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم است بنابراین در هنگام روزهداری باید سعی کنید غذاهای غنی از املاح مثل سبزیها، میوهها، شیر، لبنیات، گوشت و خرما استفاده کنید. با روزهداری به دلیل اینکه ویتامینها و املاح بدن کم میشود ممکن است عضلات بهخصوص عضلات پا دچار انقباض شود.
تأثیرات روانی
روزهداری سبب کاهش افسردگی، کاهش اضطراب و افزایش اعتمادبهنفس میشود.
افکار (پارانوییدی) و وسواس، در افرادی که مبتلا به این اختلالات روانی هستند در ماه رمضان کاهش یافته، عزتنفس افراد افزایش مییابد. حتی تحقیقات مشخص کرده است که میزان جرم و جنایت، دزدی، رفتارهای نابهنجار و خشونتآمیز همراه با قتل و غارت، با روزهداری کمتر میشود.
تربیت و تمرین نفس، دفع آفات روحی و هوسرانی از مزایای روزهداری است.
فرد روزهدار احساس صبوری بیشتری کرده، از درگیریها و آنچه او را عصبی میکند پرهیز مینمایند.
صبر یکی از طرق سلامت و بهداشت روانی است که در روزهدار تجلی مییابد. روحیهٔ عفو بر گذشت و آفات اخلاقی و انسانی نیز از دیگر آثار روزه بر روح و روان انسان است.
وقتی انسان در جریان روزه، انگیزههای گرسنگی و تشنگی و جنسی خویش را کنترل میکند در پایان روز احساس موفقیت کرده، بر ارادهٔ خویش اعتماد پیدا میکند. احساس خودکمبینی از او دور میشود و احساس شادکامی روحی به وی دست میدهد.
روزه و دستگاه گوارش
یکی از آثار مهم روزه بر دستگاه گوارش بهخصوص معده نمایان میشود.
در طول 11 ماه سال، ما انواع و اقسام غذاها و تنقلات را استفاده میکنیم بدون اینکه توجه کنیم این مواد میتوانند چه تأثیر بدی روی دستگاه گوارش ما داشته باشند. معده، مری و رودهها مدام در حال هضم غذا هستند و کمتر استراحت میکنند.
کبد با ترکیب کردن مواد و لوزالمعده با ترشح هورمونهای خاص، مواد زائد را از بدن دفع میکند. روزهداری در طول یک ماه موجب میشود دستگاه گوارش کمی استراحت داشته باشد و حتی از ابتلا به بسیاری امراض پیشگیری میشود.
بسیاری از افراد با داشتن کمی ناراحتیهای گوارشی از روزه گرفتن اجتناب میکنند درحالیکه با رعایت چند نکتهٔ تغذیهای میتوان از این عوارض جلوگیری کرد. مصرف نکردن غذاهای سرخکرده، پر ادویه و روغن و شکر که موجب سوءهاضمه و سوزش معده میشود به این افراد توصیه میشود. ازآنجاکه در مدت روزهداری اسیدیتهٔ معده بالا میرود، مصرف این مواد میتواند سبب سنگینی در معده، ترش کردن و سایر مشکلات گوارشی شود.
در عوض، غذاهای پر فیبر و میوه و سبزی میتواند از تولید بیشازحد اسید در معده جلوگیری کند. از مزایای روزه استراحت نسبی سیستم گوارش است و به روزهداران توصیه میشود غذاهای سبک و کمحجم در سحر و افطار مصرف کنند.
مصرف غذاهای شیرین به دستگاه گوارش فشار میآورد و سبب تولید بیشتر انسولین میشود.
بعضی از بیماریها ناشی از غذاهای زائد است که از معده عبور کرده، سبب تولید عفونت میشوند و بهترین شرایط را برای رشد میکروبها فراهم می-کنند.
برنامهٔ غذایی در ماه رمضان نباید نسبت به قبل خیلی تغییر کند ولی تا حد امکان ساده باشد. با توجه به ساعت طولانی گرسنگی در روز، باید غذاهایی را مصرف کنیم که دیرهضم باشد؛ غذاهایی مانند حبوبات و غلات (مثل جو، گندم، لوبیا، عدس و آرد سبوسدار و برنج، لوبیای سبز، نخود، ذرت) اسفناج، میوههای با پوست و میوههای خشک (مثل برگ زردآلو، انجیر یا الو) غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر و از همهٔ گروههای مواد غذایی مثل میوه، سبزی و گوشت شیر و لبنیات باشد.
غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز کرد:
• غذاهای سرخکردنی و چرب
• غذاهای حاوی قند زیاد
• غذاهای زیاد هنگام سحر
• خوردن زیاد چای هنگام سحر که موجب افزایش ادرار و دفع مواد معدنی میشود.
مشکلات گوارشی ناشی از روزه
1- یبوست:
در اثر کم مصرف کردن مایعات، ممکن است یبوست رخ دهد که خود موجب ایجاد بواسیر و شقاقهای دردناک مقعد شده، سوءهاضمه و نفخ به همراه خواهد داشت. پس مایعات کافی بنوشید و از نان سبوسدار استفاده کنید.
2- سوءهاضمه و نفخ:
پرخوری، مصرف غذاهای چرب و سرخشده، غذای تند و ادویهدار و نیز موادی چون تخممرغ و کلم و لوبیا و نوشابههای گازدار سبب سوءهاضمه میشود.
3- زخم معده، سوزش سر دل
افزایش سطح اسید در معدهٔ خالی در ماه رمضان، موجب تشدید زخم و التهاب معده میشود که بهصورت احساس سوزش در ناحیهٔ معده و زیر دندهها بروز میکند و میتواند بهطرف حلق ادامه یابد. قهوه و نوشابههای گازدار این ناراحتی را بیشتر میکند. این افراد قبل از روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنند.
4- تأثیر روی سر
بسیاری از افراد با روزه گرفتن دچار سردرد میشوند. این سردرد ممکن است در روزهای اول ماه رمضان و زمانی که فرد هنوز به وضعیت تشنگی و گرسنگی عادت نکرده، بیشتر باشد. خیلیها در طول روز دچار سردرد میشوند و بعضیها هم بهمحض اینکه افطار میکنند سرشان درد میگیرد. افزایش تعریق، ضعف، خستگی، کم شدن انرژی، سرگیجه بهخصوص هنگام برخاستن از خواب، ظاهر رنگپریده و... از نشانههایی است که افراد در اوایل ماه رمضان تجربه میکنند. بعضی از این علائم بیشتر هنگام بعدازظهر اتفاق میافتند.
افرادی که دارای فشارخون بالا هستند، ممکن است در طول ماه رمضان نیاز به تنظیم مجدد داروهای خود از سوی پزشک داشته باشند.
مصرف نکردن کافیین و تنباکو، انجام کار زیاد در طول روز، کمخوابی و گرسنگی که معمولاً در طول روز بیشتر شده در انتهای روز بدتر میشود، منجر به ایجاد سردرد میشود. سردرد وقتی با افت فشارخون همراه شود، میتواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود.
پس سعی کنید در طول یک تا دو هفته قبل از ماه رمضان بهتدریج مصرف کافیین و تنباکو را قطع کنید (چای سبز و بدون کافیین ممکن است جایگزین خوبی باشد.) همچنین برنامهٔ خود را در طول ماه رمضان طوری ترتیب دهید تا خواب کافی داشته باشید.
منبع: مجله پیام زن