یکی از زیباترین و یکدست‌ترین اجتماعات دنیا، هیئت‌هایی است که شیعیان برای زنده نگه‌داشتن ارزش‌های اعتقادی برپا می‌کنند. منشأ این گردهمایی نیز، تنها محبت به اهل‌بیت است. بزرگانی که در دنیای امروز، خیلی‌ها کوشیدند اسطوره‌هایی مانند آن‌ها را بسازند؛ اما موفق نشدند. این یک موهبت الهی است که نباید به‌آسانی از آن گذشت و باید قدردان وجود اهل‌بیت بود. افزون بر این، بی‌شک باید با برنامه‌ریزی درست، این اجتماعات را هم سو با گفتار معصومان بل پیش برد؛ البته متأسفانه افت‌ها و انحراف‌هایی دامن‌گیر هیئت‌ها بوده است. برای خیلی از مردم و پدر و مادرها دغدغه جدی وجود دارد که آیا هیئت‌های گوناگون شهر که فرزند جوان و نوجوانشان در آن‌ها درمی‌یابد، مناسب هستند و خیالشان راحت باشد؟ برعکس در انتخاب هیئت هم باید دقت کنند و مراقب رفت‌وآمد فرزندشان باشند؟ متأسفانه گزین درست‌تر است. بسیاری از هیئت‌ها درگذر زمان، به آفت‌هایی دچار شدند و ترکیب هیئت خوب، هیئت بد را تشکیل دادند. هیئت‌های خوبی که بوی معنویت می‌دهند، محبت خدا و ولی خدا را در دل‌ها زنده می‌کنند، در مقابل هیئت‌هایی که به این اهداف مهم توجه ندارند و در مواردی، خلاف آن حرکت می‌کنند. در این نوشتار، کوشیده‌ایم به برخی آفت‌ها و نشانه‌های هیئت‌های منحرف‌شده از مسیر درست اشاره کنیم تا با بصیرت بهتری، در مجالس نورانی مذهبی حضور پیدا کنید.
شور منهای شعور
یکی از آفت‌های جلسات عزاداری، از بین رفتن تعادل منطق و عاطفه است که گاه در برخی مجالس، برای گرم شدن جلسات، تنها از تحریک عواطف بهره می‌برند. آن‌ها به‌جای استفاده از مطالبی با محتوای درست و مستندات تاریخی از زندگانی معصومان (علیهم‌السلام)، به داستان‌هایی اشاره می‌کنند که مستند نیست. در نوع عزاداری نیز، تنها در پی ایجاد حال لحظه‌ای و شور و هیجان هستند. رهبر معظم انقلاب درباره ایجاد فضای مطلوب در مراسم مذهبی و هیئت‌های سینه‌زنی معتقدند:
«می‌شود گریه گرفت و مصیبت‌خوانی کرد بدون بصیرت. آن‌هم بلاشک یک مرحله‌ای از فضیلت است؛ اما آن فضیلت برتر و هدف اعلی، آن غایت القصوی (کمال مطلوب) از همه این مقدمات، این است که ما بصیرت‌هایمان افزایش پیدا کند؛ نسبت به ائمه، قرآن، اسلام و آیندهٔ جامعهٔ جهانی». ۱
هیئت سکولار
هیئت‌هایی که به قول خودشان کاری به سیاست ندارند و دچار آفت سکولاریسم شده‌اند. مقام معظم رهبری دراین‌باره فرمودند: «هیئت‌ها نمی‌توانند سکولار باشند؛ هیئت امام حسین سکولار ما نداریم! هرکس علاقه‌مند به امام حسین است، یعنی علاقه‌مند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین این است».۲
منبر در حاشیه
یکی از آفت‌هایی که در گذشته کمتر شاهد آن بودیم، بی‌اهمیتی به وعاظ و خطیبان مجالس بود؛ به صورتی که در دهه‌های گذشته، محور اصلی هیئت‌های عزاداری موعظه‌های خطیبان بود. مردم برای بالا رفتن معرفتشان نسبت به معصومان و فراگیری آیات و روایات، با اشتیاقی فراوان پای منبرها می‌نشستند. هیئت‌ها در این ایجاد شوق، نقشی مهم ایفا می‌کنند. متأسفانه برخی هیئت‌ها با مداح محوری و روضه محوری، این هدف اساسی از اجتماع عزاداران (کسب معرفت) را کمرنگ کرده‌اند. درنتیجه برخی مستمعین نیز، معمولاً با پایان سخنرانی و آمدن مداح دلخواه خود، وارد مجلس می‌شوند یا اگر هم در مجلس حضور دارند، با کراهت پای منبر سخنرانان می‌نشینند. از مرحوم آیت‌الله بهجت نقل شده است که می‌فرمودند: «ما باید با احادیث سروکار داشته باشیم و آن‌ها را مطالعه کنیم؛ چراکه شفا در این‌هاست. چقدر زشت است که مثلاً بگویند: امام زمان (علیه‌السلام) در فلان خیابان قم به منبر رفته‌اند و ما بی‌اعتنایی کرده و در آن مجلس شرکت نکنیم. به هراندازه از بیانات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دور باشیم، از خود ایشان دوریم».
امام حسین بدون نماز
یکی از تناقضات بزرگ امروز در عزاداران و هیئت‌های عزاداری، درک نادرست دربارهٔ انجام نفس عزاداری‌هاست که ما برای چه عزاداری می‌کنیم؟ برای خوشایند نفس و برخی ریاکاری‌ها یا برای امام حسینی که به دنبال احیای دین بوده است؟ برخی رفتارها در میان هیئت‌ها، هیچ شباهتی به رفتار دین‌داران ندارد و حتی تصویر حقیقی دین را هم خدشه‌دار می‌کند. یکی از آفت‌هایی که در برخی هیئت‌ها شاهدیم، اهمیت قائل نشدن برای احکام شرعی و مسائل اخلاقی ساده است. مثلاً ساعت‌ها برای امام حسین سینه‌زنی می‌کنند اما به نماز اول وقت اهتمام نمی‌ورزند که البته با عشق و ارادت و عاطفه همراه است؛ درحالی‌که وجود نازنین سیدالشهدای نماز اول وقت ظهر عاشورایش را زیر تیرباران دشمن اقامه فرمود.
عزاداری به بهای حق‌الناس
نارضایتی همسایه‌های محل برگزاری مراسم عزاداری، از دردآورترین آفت‌های هیئت‌هاست. به‌ویژه که مراسم هیئت‌های بزرگ، گاه ساعات پایانی شب آغاز شده، با ایجاد شلوغی در محل و آلودگی صوتی فراوان، سبب نارضایتی مردم می‌شود و طبعاً اثرات منفی را نسبت به مجالس عزاداری اهل‌بیت در میان برخی از مردم پدید می‌آورد. امام جعفر صادق (علیه‌السلام) درباره آزار رساندن به دیگران می‌فرمایند: «خداوند متعال فرموده است: هرکس بندهٔ مؤمن مرا اذیت کند، همانا خود را به جنگ با من آماده ساخته است».۳
امان از بدعت
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «هیچ‌چیز مانند بدعت‌ها، دین را ویران نکرده است. هرگاه بدعت‌ها در امتم پدیدار شود، بر علما واجب است به مقابله برخیزند». بدعت‌گذاری‌ها در دین و البته در تاریخچه عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) چیز جدیدی نیست و از گذشته تا به امروز، موارد بسیاری (مانند آسیب رساندن‌های جدی به بدن در قالب قمه‌زنی، ورود برخی آلات موسیقی به دسته‌های عزاداری و استفاده از تمثال‌هایی که هیچ مستندی بر درست بودن آن‌ها وجود ندارد) وجود داشته که جای عزاداری درست و برآمده از نهضت امام حسین (علیه‌السلام) را گرفته است. این‌ها آفت‌هایی است که می‌توانید هیئت‌های خوب مذهبی را با نبود این نشانه‌ها شناسایی کنید.
پی‌نوشت‌ها
۱. ۱۳۹۵/۴/۲۴.
۲. ۱۳۹۲/۸/۲۰.
۳. اصول کافی، ج ۲، ص ۳۵۰.
۴. میزان الحکمة، ج ۱، ص ۵۱۳.
منبع: ماهنامه خانه خوبان