فروغ فاطمه (علیهاالسلام)

«السلام علیک یا ممتحنة امتحنک الله الذی خلقک قبلان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابرة.» ⁽¹⁾

ایام ماه جمادی یادآور ستم‌هایی است که بر پاره قلب نبی ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} رفت. روزهای این ماه حکایت از درد هجران عزیزی دارد که یادآوری مظلومیتش جگر شیعیان را می‌سوزاند و شرح وصفش زبان محبان را. ماه جمادی خاطره تلخ غربت دختر مصطفی ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} را در بین به‌ظاهر مسلمانان هم‌صحبت نبی ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} در دل زنده می‌کند.

فاطمه ^{(علیهاالسلام)} نور متجلی حضرت حق بر عالمین، سرور بانوان دو جهان از اولین و آخرین و میوه دل رسول و روح او بود؛ ⁽²⁾ عصمت کلی که ملک پرده‌دار او بود. این شاخسار عصمت از درخت تناور نبوت برآمد و فاطمه ^{(علیهاالسلام)} شد و به شجره طیبه ولایت پیوند خورد که اصلش ثابت است و فرعش به آسمان رسید تا یازده ثمره ثمینش سکان‌دار کشتی زمین باشند. بر شیعیان او، به‌ویژه بانوان مسلمان، لازم است با کسب شناخت نسبت به حضرتش به حریم کبریایی او راه جویند، هر آلایشی از وجود خود را به آب عصمتش بشویند و از او شرف یابند و به معراج رهنمون گردند.

جمال یار ندارد نقاب و چهره ولی
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد ⁽³⁾

در این مختصر، با شمه‌ای از انوار پرفروغ حیات سراسر هدایتش، آشنا می‌شویم. باشد که راه گشایمان به سرمنزلی گردد که خود برای معرفی‌اش و نیل بدان از بذل تمام وجود خویش اجتناب نکرد:

 

الف - فروغ علمی فاطمه ^{(علیهاالسلام)}

آن حضرت بستگی کاملی با علم پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} داشت. ⁽⁴⁾ بر علم او همین بس که عالمه غیر متعلمه بود. در روایات ائمه اطهار ^{(علیهم‌السلام)} از «مصحف فاطمه ^{(علیهاالسلام)}» سخن به میان آمده است؛ کتابی که قرآن نبوده، ولی سخن خداوند بوده که بر او نازل گردیده، رسول خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} آن را املا نموده و به خط حضرت علی ^{(علیه‌السلام)} نگارش شده است. ⁽⁵⁾ بدین روی، ارتباط او با عالم غیب کاملاً معلوم می‌شود.

حضرت زهرا ^{(علیهاالسلام)} نوری بود که پس از خلقش، خداوند آن را در میان درخت طوبی قرارداد تا زمانی که به عالم خاکی قدم گذارد. ازاین‌رو، می‌فرمود: من از آن نور هستم و حوادث گذشته و آینده را به‌وسیله آن درک می‌کنم. او حتی پیش از تولد، در شکم مادر، با او تکلم می‌کرد و به این دلیل، او را «محدثه» نامیده‌اند ⁽⁶⁾ و ازآن‌رو که فرشتگان با او هم‌سخن می‌شدند، او را «محدثه» خوانده‌اند. ⁽⁷⁾

پرفروغ‌ترین نمود علمی او در آخرین روزهای کوتاه حیاتش در مسجد مدینه بر همگان آشکار گردید. او در جمع دشمنان معاند و مردم قدرناشناس حق وانهاده، به خطبه ایستاد و با استدلال‌های عقلی محکم و تمسک به آیات کتاب مبین، چنان دشمن غاصب خلافت را مفتضح کرد که در تلافی مجاب شدن خود، به او اهانت نمود. ⁽⁸⁾

 

ب- فروغ تسلیم در قلب فاطمه ^{(علیهاالسلام)}

فاطمه ^{(علیهاالسلام)} چنان از سلامت نفسانی برخوردار بود که پیوسته خواست خدا و رسولش ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} و شوی خویش را بر هر چیز ترجیح می‌داد. در بدو ازدواج با علی ^{(علیه‌السلام)}، وقتی پدر گرامی‌اش کارهای خانه را میان او و شوهرش تقسیم کرد - کارهای خارج از خانه را به عهده علی ^{(علیه‌السلام)} و کارهای داخلی خانه را بر عهده فاطمه ^{(علیهاالسلام)} گذاشتند - فرمود: «خدا می‌داند از این‌که کارهای بیرون از خانه به من واگذار نشد چقدر خوشحالم.» ⁽⁹⁾ وقتی پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} از او خواستند تا تنها شی‌ء زینتی خود را به گردن نیاویزد و همانند فقیران جامعه زندگی کند، با رضا و رغبت پذیرفت و با بهای فروش آن، اسیری را در راه خدا آزاد کرد. ⁽¹⁰⁾ با دستان تاول‌زده و پینه‌بسته از شدت سختی کارهای داخل منزل به حضور پدر رسید تا خدمتکاری طلب کند، اما در عوض، پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} تسبیحات معروف حضرت زهرا ^{(علیهاالسلام)} را به او آموخت و او در کمال خرسندی فرمود: «بدآنچه خدا و رسولش راضی باشند من نیز راضی‌ام.» ⁽¹¹⁾

 

ج - فروغ عبادت فاطمه ^{(علیهاالسلام)}

در روایت است هنگامی‌که حضرت فاطمه ^{(علیهاالسلام)} در محراب عبادتش می‌ایستاد نور او برای اهل آسمان می‌درخشید، چنان‌که نور ستارگان برای اهل زمین می‌درخشد. ⁽¹²⁾

فرزند دلبندش، حسن مجتبی ^{(علیه‌السلام)}، می‌فرماید: «مادرم را در شب جمعه‌ای پیوسته در حال رکوع و سجود دیدم. مناجات می‌کرد و برای دیگران دعا می‌نمود تا سپیده صبح دمید.» ⁽¹³⁾ در مجلسی، پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} فرمودند: «هرکس خداوند را در ساعت آخر روز جمعه، آنگاه‌که نیمی از خورشید غروب کرده، بخواند، خداوند دعایش را مستجاب می‌گرداند.» ازآن‌پس، هرروز جمعه، فاطمه ^{(علیهاالسلام)} خدمتکار خود را می‌فرستاد تا آن ساعت را به او خبر دهد. ⁽¹⁴⁾

حسن بصری می‌گوید: در امت محمد ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)}، هیچ‌کس عابدتر از فاطمه ^{(علیهاالسلام)} وجود ندارد. به‌قدری خدا را عبادت نموده بود که پاهایش ورم کرده بود. ⁽¹⁵⁾

 

د - فروغ عصمت فاطمه ^{(علیهاالسلام)}

بر عصمت او نزول آیه تطهیر درشان او و پدر و شوهر و دو فرزندش - حسن و حسین ^{(علیهم‌السلام)} - بس. خداوند آنان را خطاب فرمود: «خداوند چنین می‌خواهد که هرگونه آلایشی را از شما اهل‌بیت ^{(علیهم‌السلام)} بزداید و شما را از هر عیبی پاک و منزه گرداند.» (احزاب: 33) و بر پیراستگی او از هر عیب و نقصی بس که خداوند به غضب او غضب می‌کند و به خشنودی او خشنود می‌گردد. ⁽¹⁶⁾ پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} نیز فرمودند: فاطمه ^{(علیهاالسلام)} پاره تن من است؛ اذیت او اذیت من و خشنودی او خشنودی من است. ⁽¹⁷⁾

 

ه- فروغ فاطمه ^{(علیهاالسلام)} در اجتماع

هر جا حضور فاطمه ^{(علیهاالسلام)} موجب تقویت اسلام بود، حاضر می‌گشت و به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به دفاع از اسلام می‌پرداخت. حضور او در مراسم بیعت زنان مسلمان با پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} پس از فتح مکه، ⁽¹⁸⁾ شرکت او در جنگ احد به همراه عده‌ای دیگر از زنان مسلمان به‌منظور پشتیبانی از لشکر اسلام، ⁽¹⁹⁾ حضور در کنار پدر و شوهر در ماجرای حفر خندق در سال نهم هجری، ⁽²⁰⁾ شرکت در مراسم مباهله، ⁽²¹⁾ ایراد خطبه تاریخی برای رسوا ساختن غاصبان خلافت و داعیان اختلاف در میان امت اسلامی، ⁽²²⁾ و دعوت از نامردمان پیمان‌شکن مدینه برای حمایت از ولایت علی ^{(علیه‌السلام) (23)} ازجمله مظاهر حضور مستقیم او در اجتماع برای دفاع از مکتب است.

 

و - فروغ فاطمه ^{(علیهاالسلام)} در خانه

فاطمه ^{(علیهاالسلام)} مظهر یک همسر نمونه است. اگر شوهرش شیر میدان نبرد بود و گوی سبقت را در جهاد با دشمن از همگان ربوده بود، او نیز گوی سبقت در جهاد در خانه‌داری را از کف همگان برده بود، به مصداق قول پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} که فرمود: «جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.» ⁽²⁴⁾ او هیچ‌گاه از شوی خویش چیزی طلب نکرد تا مبادا در تأمین آن به‌زحمت بیفتد یا نتواند تأمین کند و در هیچ حقی از حقوق شوهر خویش قصور نورزید. حضرت علی ^{(علیه‌السلام)} می‌فرماید: «فاطمه آن‌چنان کار خانه را به نحو مطلوب انجام می‌داد و با من برخورد مناسب داشت که هرگاه با او مواجه می‌شدم تمام غم‌ها و غصه‌هایم برطرف می‌شد و قلبم تسکین می‌یافت. ⁽²⁵⁾ در دامان چنین زنی است که گوهرهای تابناکی چون حسن مجتبی، حسین سیدالشهدا، زینب پیام‌دار کربلا و ام‌کلثوم ^{(علیهم‌السلام)} تربیت می‌شوند.

امام جواد ^{(علیه‌السلام)} درباره حضرت زهرا ^{(علیهاالسلام)} می‌فرماید: «خداوند همواره در یکتایی و بی‌همتایی خود یکتا و بی‌همتا بود. پس‌ازآن محمد و علی و فاطمه ^{(علیهم‌السلام)} را آفرید ... و آنان را گواه در آفرینش موجودات گردانید و اطاعت ایشان را در میان تمام مخلوقات جاری ساخت و امور آنان را به ایشان واگذارد. پس آنان حلال می‌کنند آنچه را بخواهند و حرام می‌کنند آنچه را بخواهند، ولی هرگز چیزی نمی‌خواهند، مگر این‌که خدا بخواهد.» ⁽²⁶⁾

پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} فرمودند: «کسی که بر فاطمه ^{(علیهاالسلام)} درود فرستد خداوند او را می‌آمرزد و در بهشت، در آن جایگاهی که هستم به من ملحق می‌کند.» ⁽²⁷⁾

ای فاطمه ^{(علیهاالسلام)}، ای بانوی مکرمی که خداوند خالقت تو را پیش از خلقتت آزمود و تو را در برابر آزمایش‌های خود شکیبا یافت. ⁽²⁸⁾ درود بر تو از آنگاه‌که نور وجودت آفریده شد و در شاخسار طوبی در بهشت جای گرفت تا آنگاه‌که قبر مطهرت در قلب محبانت مخفی گردید و تا روز حشر، آنگاه‌که از جانب خدای متعال ندا برسد: «ای همه خلایق، چشم‌های خود را برگیرید و سرهای خود را به زیر آورید؛ این فاطمه ^{(علیهاالسلام)} دختر پیامبر شما ^{(صلی‌الله‌علیه‌وآله)} و همسر علی ^{(علیه‌السلام)}، امام شما و مادر حسن و حسین ^{(علیهماالسلام)} است.» ⁽²⁹⁾ و درود بر تو آن هنگام که در آستانه بهشت قرارگیری و شیعیان خود را شفاعت نمایی. ⁽³⁰⁾ درود.

 

پی‌نوشت‌ها:

1- حاج شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان، زیارت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) / ابوجعفر محمدبن‌حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 9
2- حاج شیخ عباس قمی، بیت الاحزان، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، ناصر، 1360، ص 52
3- حافظ، دیوان
4- محمدصادق اردستانی، فاطمه؛ الگوی زن مسلمان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1372، ص 77 - 134 به نقل از: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 43، ص 8 و ج 2، ص 8
5- همان به نقل از: محمدبن‌حسن صفار، بصائرالدرجات
6- همان، ص 37 - 60 به نقل از: محب‌الدین احمد طبری، ذخائرالعقبی فی مناقب ذوی‌القربی، ص 45 و مرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسه، ج 3، ص 124
7- همان، ص 37 - 60 به نقل از: ابوجعفر محمدبن‌بابویه قمی، علل الشرایع، ج 1، ص 182 و بحارالانوار، ج 43، ص 78
8- حاج شیخ عباس قمی، پیشین، ص 54
9- محمدصادق اردستانی، پیشین، به نقل از: بحارالانوار، ج 43، ص 88
10- همان، 37 - 60، به نقل از: بحارالانوار، ج 43، ص 81 و ذخائرالعقبی، ص 51
11-همان، ص 77-134، به نقل: بحارالانوار، ج 43، ص 85
12- همان، ص 42، به نقل از: بحارالانوار، ج 43، ص 13
13 و 14- همان، به نقل از: بحارالانوار، ج 43، ص 82
15- همان، به نقل از: بحارالانوار، ج 43، ص 84
16- ابراهیم امینی، فاطمه زهرا؛ بانوی نمونه اسلام، چاپ سوم، قم، دارالتبلیغ اسلامی، 1349، به نقل از: علی‌بن‌عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمه، ج 2، ص 84 و ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابه، ج 5، ص 522
17- ابراهیم امینی، پیشین، به نقل از: کشف الغمه، ج 2، ص 84
18- محمدصادق اردستانی، پیشین، ص 77 - 134، به نقل از: توفیق ابوعلم، فاطمه زهرا، ص 94 و محمدبن‌حسن حرعاملی، وسائل الشیعه، ج 14، ص 134
19- همان، به نقل از: فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، 97 و 112 و محمدابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص 337
20- همان، به نقل از: فاطمه زهرا، ص 113 و ذخائرالعقبی، ص 47
21- محمدصادق اردستانی، پیشین، ص 77 - 134
22- حاج شیخ عباس قمی، پیشین
23- همان، به نقل از: ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ص 12 و اعلام النساء، ج 2، ص 116
24- همان، ص 37 - 60، به نقل از: اعلام النساء، ج 4، ص 114 وبیت الاحزان، ص 141 و الامامة و السیاسة، ج 1، ص 12 و بحارالانوار، ج 28، ص 355
25- همان، ص 77 - 134، به نقل از: موفق‌بن‌احمد خوارزمی، المناقب، ص 256
26- همان، ص 32، به نقل از: محمدبن‌یعقوب کلینی، اصول کافی
27- حاج شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان / ابوجعفر محمدبن‌حسن طوسی، پیشین
28 و 29- همان، ص 47، به نقل از: محمدبن‌ابی القاسم طبری، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی
30- همان، ص 37

منبع: مجله دیدار آشنا