* بخش مهمی از دعواهای خواهر و برادرها به دلیل ضعف آن‌ها در ... است؛
* بخشی از مشکلات تحصیلی فرزندان به ... برمی‌گردد.
* ... در رشد وجدان اخلاقی (منبع کنترل درونی) مؤثر است.
* ... در ارتقای اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس کودک، نقشی مهم دارد. درنتیجه می‌توان گفت که پدر و مادر لازم است به پرورش ... در فرزندان خود کمک کنند.
برای قرار دادن بهترین واژه در جاهای خالی بالا ونیز روش‌های کاربردی عملی کردن این واژه با ما همراه باشید.
اوایل سال ۱۹۷۰ میلادی، والتر میشل در دانشگاه استنفورد، آزمایشی ساده انجام داد. او شیرینی کوچک خوشمزه‌ای را به نام مارشملو به تعدادی کودک حدود دو و نیم تا هشت سال داد و به کودکان گفت که دو انتخاب دارند: یا شیرینی را بخورند یا تا بازگشت آزمونگر صبر کنند و نخورند تا درنتیجه یک شیرینی اضافه بگیرند! هرچه سن کودکان پایین‌تر بود، در برابر نخوردن شیرینی، مقاومت کمتری نشان می‌دادند و کودکان با سن بالاتر، مقاومتشان بیشتر بود و چندین کودک، سرانجام توانستند دو شیرینی بخورند. آنچه این آزمایش ساده در پی آن بود، همان چیزی است که جای خالی را در جمله‌های بالا پر می‌کند: «خودمهارگری». این آزمایش نشان داد که میزان خودمهارگری -حتی در کودکان هم سن و سال- باهم برابر نیست. بعدها پژوهشگران در بررسی‌های طولی، اهمیت خودمهارگری را نشان دادند؛ برای نمونه، نشان دادند کودکانی که در چهارسالگی، خودمهارگری بیشتری دارند، در چهارده‌سالگی در انجام تکالیف تحصیلی خود، موفق‌ترند.
فردی خودمهارگری دارد که بتواند خواسته‌های خود را کنترل کند و ارضای آن‌ها را تا رسیدن به زمان و موقعیت مناسب به تأخیر اندازد و جلوی بروز و عملی شدن خواسته‌های ناپسند خود را بگیرد و درنتیجه رفتارهای جامعه پسند از خود نشان دهد. درواقع فرد خویشتن‌دار می‌تواند به‌خوبی خود را برای رسیدن به اهدافش مدیریت کند. ازآنجاکه در جامعه امروزی، فرد با انتخاب‌های درست و نادرست گوناگون روبه‌روست، اهمیت بحث خویشتن‌داری و تربیت کودکان در این زمینه، بیشتر خودنمایی می‌کند.
درس خویشتن‌داری
در این بخش، برخی نکته‌ها و فنون کاربردی برای رشد خودمهارگری فرزندان دلبندتان را بیان می‌کنیم:
عبور از قرمزها
پدری که پشت چراغ‌قرمز، کاملاً بی‌حوصله است و هنگام رانندگی پیوسته به این‌وآن غر می‌زند، پدر و مادری که هنگام خشمگین شدن از یکدیگر با فرزندان نمی‌توانند خط قرمز احترام را رعایت کنند و خشم مهار نشده خود را نثار اطرافیان می‌کنند با پدر و مادری که نمی‌توانند خط قرمز احترام به فرزند را در ریزودرشت ارتباط رعایت کنند (برای نمونه نمی‌توانند صبر کنند تا سخن فرزندشان با آن‌ها یا با دیگری تمام شود و پیوسته میان صحبت فرزند خود می‌پرند و یا زمانی که با کسی سخن می‌گویند، به فرزندشان اجازه می‌دهند میان صحبت آن‌ها بپرد)، ... همه و همه این عبور از خط قرمزها، لازم نبودن خودمهارگری را به فرزندان القا می‌کند.
بازی توقف
چنانکه گفتیم، خودمهارگری یعنی اینکه کودک بتواند با اراده خود ارضای یک خواسته خود را متوقف کند یا به تأخیر اندازد. برای تقویت این توانایی در فرزند عزیزتان، یکی از روش‌های خوب و مؤثر، تمرین بازی‌هایی است که به انجام دادن این توقف ارادی کمک می‌کند:
۱. بازی خوراکی
یک خوراکی لذیذ برای فرزند خود تهیه کنید. اگر فرزندتان زیر چهار سال است، از او بخواهید تا ۱۵ الی ۳۰ ثانیه به آن‌ها دست نزند و فقط تماشا کند. برای هر سال بالاتر ۳۰ ثانیه اضافه کنید تا در هشت‌سالگی، ۲: ۳۰ دقیقه تحمل کند.
۲. بازی فیلم
هنگام تماشای یک فیلم با کارتون بسیار جذاب برای کودک، کلید توقف را بزنید و به همان ترتیب سن و زمان بالا، از ۱۵ الی ۳۰ ثانیه شروع کنید و تا دو و نیم دقیقه زمان را به‌تناسب سن کودک افزایش دهید.
۳. بازی پرتحرک
از فرزندان خود بخواهید هنگام انجام یک بازی پرتحرک، پس از توقف صوتی که پخش می‌شود، بدون ترک بازی و بدون کلام، سر جای خود بایستند. این صوت را می‌توانید با فاصله‌های یک‌دقیقه‌ای، کمتر یا بیشتر قطع کنید. هر کودکی که پس از ایست سر جای خود نایستد و حرف بزند، سوخته است. مدت توقف در بارهای اول، پنج ثانیه و در دفعات بعدی ده ثانیه ده ثانیه به آن اضافه شود تا به یک دقیقه برسد.
پدر و مادر محترم! شما می‌توانید با خلاقیت خود، بازی‌های دیگری را نیز به این مجموعه بیفزایید.
توقف، تفکر، عمل
پس از قوی شدن کودک در بازی بالا، از کودک خود بخواهید پیش از انجام دادن هر کاری، از تکنیک «توقف، تفکر، عمل» استفاده کند؛ یعنی هنگامی‌که در شرایطی در مدرسه و یا جمع دوستان و فامیل قرار گرفته که نیاز دارد عکس‌العملی نشان دهد، سریع و بدون فکر، عمل نکند؛ بلکه نخست کمی درنگ کند؛ سپس در طول مدت‌زمانی که در حالت توقف رفتاری است، درباره پاسخ درست و پیامد آن بیندیشد. سرانجام اگر کار درست را تشخیص داد، انجام دهد؛ وگرنه از شما راهنمایی بگیرد. انجام دادن این تمرین، سخت است و ممکن است تا مدت‌ها فرزند شما نتواند آن را خوب عملی کند؛ اما در ادامه و با تمرین می‌تواند به یک تکنیک بسیار کاربردی برای خویشتن‌داری و چگونگی تعامل سازنده با اطرافیان خود در کودکی و بزرگ‌سالی دست یابد؛ البته شرط انجام دادن درست خویشتن‌داری، آشنا بودن با درست و نادرست زندگی است. کودکی که با رفتارهای درست و نادرست آشنا نیست، در حقیقت نمی‌داند در چه مواردی باید خویشتن‌دار باشد. پدر و مادر با آموزش‌های درازمدت خود در قالب‌های گوناگون بازی، قصه، شعر، تماشای فیلم آموزنده گفت‌وگو با کودک و ... باید زمینه آشنایی او را با خوب و بد فراهم کنند؛ برای نمونه، پس از تماشای هر کاری می‌توانید چند دقیقه با فرزند خود درباره نکته‌هایی که کارتون با فیلم آموخته است، صحبت کنید. در لابه‌لای این بحث‌ها به‌مرورزمان، بایدونبایدهای رفتاری را به او منتقل خواهید کرد.
تمرین حواس‌پرتی!
برخی تمرین‌های لازم برای صبر و خویشتن‌داری را به او بیاموزید. یکی از مؤثرترین تمرین‌ها، پرت کردن حواس است. کودکی که پیوسته غر می‌زند و ابراز گرسنگی می‌کند را. درصورتی‌که میدانید از سر بهانه‌گیری است؛ نه اینکه واقع گرسنه باشد. می‌توانید با خواستن اینکه مثلاً با فلان اسباب‌بازی‌اش بازی کند، مشغول کنید؛ سپس هنگامی‌که زمان غذا خوردنش رسید، می‌توانید خیلی مهربان و بدون نیش به او بگویید «دیدی عزیزم! گاهی میشه با بازی سرگرم شد و ناراحتی رو فراموش کرد». این تمرین (حواس‌پرتی با یک موضوع جالب) اگر تبدیل به عادت شود، می‌تواند راهکاری مؤثر در تقویت خویشتن‌داری باشد.
تمرین روز مبادا
فرزند خود را عادت ندهید که هر چه خواست، زود به آن برسد. برای برخی خواسته‌های منطقی و غیرضروری او، قلک‌های جداگانه تهیه کنید و به‌مرور پول‌توجیبی به او بدهید تا در آن قلک‌های جداگانه، به انتخاب خود پس‌انداز کند. در این صورت هم بحث ترجیح را می‌فهمد و هم صبر و پس‌انداز کردن را تمرین می‌کند که تمرین خوبی برای خویشتن‌داری است. پدر و مادری که بدون آنکه بچه‌ها به صبر و حوصله نیاز پیدا کنند، تقریباً خواسته‌های او را تأمین می‌کنند، زمینه تقویت خویشتن‌داری را در کودک خود از دست می‌دهند.
منبع: ماهنامه خانه خوبان