واژه‌ها بی‌جان نیستند؟

بایسته‌های گفت‌وگوی خانوادگی

اشاره

در ارتباط بین اعضای خانواده، تکراری‌ترین مسئله، حرف‌هایی است که بین اعضای خانواده ردوبدل می‌شود. برخی از این حرف‌ها باعث می‌شوند همه اعضای خانواده روحیه بگیرند و آماده فعالیت‌های مهم و بزرگ شوند و در برخی دیگر از گفت‌وگوهای زمینه بروز تنش‌های سخت و طولانی‌مدت به وجود می‌آید، افراد خانواده به‌خصوص فرزندان نوجوان و جوان که بر طبل استقلال فکری می‌کوبند و به قول خودشان دنیادیده‌اند. البته از پشت قاب شیشه‌ای و به لطف نرم‌افزارهایی مثل اینستاگرام و ... در این خانواده‌ها روحیه منفی گرفته و ترکش‌های آن را در شکل‌های مختلف نثار خانواده می‌کنند. بر این اساس، به نظر دقت در گفت‌وگوهای خانگی، مسئله‌ای به‌صرفه و منطقی است و لازم است نکته‌های زیر را درباره آن مراعات کنیم.

از اطرافیان بد نگوییم

زمانی که در خانه نسبت به اقوام بدگویی می‌شود، ضمن اینکه مرتکب گناه بزرگی چون غیبت شده‌ایم، امنیت روانی فرزندانمان اهم به خطر انداخته‌ایم. خودتان را جای دختر نوجوانتان بگذارید که بر اساس اطلاعات منفی شما نسبت به دایی، خاله، عمو و عمه حسابی دچار بدبینی شده است و به گمان خودش اگر مشکلی در زندگی برایش به وجود بیاید، فرد امینی را در فامیل نمی‌شناسد که بتواند به کمک آن از دیوار مشکلات عبور کند. او با احساس تنهایی رنج‌آوری روبروست که آینده زندگی احساسی‌اش را دچار چالش می‌کند. در کنار این، وقتی والدین به‌عنوان دو شخصیت الگو به‌راحتی درباره دیگران قضاوت منفی می‌کنند، از نمره کامل بودن خودشان هم می‌کاهند.

منفی‌بافی نکنیم

برخی از خانواده‌ها از اینکه نوجوان و جوانشان هیچ انگیزه‌ای برای پیشرفت ندارند، گلایه دارند و نوبت‌های متعدد مشاوره‌ای را برای حل مسائل دنبال می‌کنند. وقتی هم دنبال ریشه مشکلات می‌گردند، دنیای دیجیتال با دوستان فرزندشان را نفرین می‌کنند که دسته‌گلشان را از درس خواندن دور کرده‌اند. درحالی‌که ریشه مشکل را باید جای دیگری جست‌وجو کرد. زمانی که در منزل و گفت‌وگوهای خودمانی مرتب از مشکلات موجود در کشور به بدترین روش صحبت می‌کنیم و درس خواندن را نوعی اشتباه معرفی می‌کنیم یا زمانی که پدر خانواده مرتب از شغل و فعالیت‌هایش گلایه می‌کند، طبیعی است که فرزندان این خانواده به‌تدریج از نگاه مثبت به آینده و زندگی پرتلاش دور می‌شوند و خود را با مخدرهایی چون تلفن همراه، تبلت و فضای مجازی مشغول خواهند کرد.

احترام آموختنی است

از بی‌احترامی فرزندان نسبت به خودمان شاکی هستیم و آن را به پای زمانه می‌گذاریم. شاید ریشه دقیق‌تری داشته باشد که‌ای کاش می‌شد یک هفته گفت‌وگوهای داخل خانه را ضبط می‌کردیم تا بتوانیم بهتر آن را بیابیم. طبیعی است که زن و شوهر روزهای خوب زیادی را باهم دارند ولی مشکل در لحظه‌های دشوار است که یکی از والدین روحیه مناسبی ندارند و واکنش‌های منفی با ماندگاری طولانی برای فرزندان را قم می‌زنند. زمانی که الگوها مراعات نکنند، انتظاری از بینندگان این رفتارها نیست!

بچه‌ها از اشتباه ما هم درس می‌گیرند

والدین معصوم نیستند ولی خطاکاران هم در گروه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند. بهترین گروه از خطاکاران کسانی هستند که وقتی به اشتباهشان پی بردند، درصدد جبران برمی‌آیند و عذرخواهی برای آن‌ها کار دشواری نیست. زبانی که به بدترین کلمات در دعوای خانگی چرخیده، قدرت چرخش عالی برای بهتر گفتن را هم دارد. کافی است او را مأمور جبران کنیم. زمانی که اشتباه خود را با کلمات زیباترمیم می‌کنیم، به فرزندانمان می‌آموزیم مانند ما باشند.

وعده بی‌جا ندهیم

ما مجبور نیستیم به فرزندان خود وعده‌های فراوان بدهیم ولی موظفیم به همه وعده‌هایی که داده‌ایم، عمل کنیم. این قانونی است که در آموزه‌های دینی درباره تربیت به آن تصریح شده است. فرزندان به دلیل اعتمادی که به ما دارند، روی وعده‌های ما مثل یک چک تضمینی حساب باز می‌کنند و زمانی که این چک پاس نشود، هم اعتبار خودمان را از دست می‌دهیم و هم خوش‌بینی آن‌ها را نسبت به دیگران کم می‌کنیم. این مسئله روحیه فرزندان را ضعیف کرده و ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه را در آن‌ها ایجاد کند. وعده تأمین آینده، نه‌تنها لطفی در حق فرزندان نیست بلکه با از بین بردن انگیزه‌های پیشرفت می‌تواند پیامدهای منفی زیادی را با خود به همراه داشته باشد.

مشکلات را به فرزندان نکشانیم

استرس‌های زیادی در طول روز به سمت ما می‌آیند که بخش زیادی از آن‌ها ممکن است به محیط کار، مدیریت مالی زندگی پا مرتبط با اتفاق‌هایی باشد که در فامیل نزدیک افتاده است. تصور کنید مادری به دلیل شنیدن خبر تلخی از زندگی برادرش که به‌تازگی ازدواج کرده، به‌هم‌ریخته و الآن آماده سرازیر کردن خشم درونی خود به فرزندان است. اینجاست که واژه‌های تند و تلخ ممکن است به‌صورت اتوماتیک به‌سوی فرزندانی شلیک شود که کوچک‌ترین اشتباهی نداشته‌اند. بهتراست برای پیشگیری از این مسئله، شناخت خودمان را نسبت به اتفاق‌هایی که در درونمان می‌افتد بیشتر کنیم و زمان‌ها و موقعیت‌هایی را که در آن دچار رفتارهای پیش‌بینی‌نشده می‌شویم را به‌خوبی بشناسیم. حتی مشکلات و اختلاف‌نظرهایی که بین والدین وجود دارد، نباید به فرزندان کشانیده شود تا موج نگرانی را برای آن‌ها ایجاد کند.

موضع‌گیری عاقلانه داشته باشیم

برخی از فرزندان نسبت به چرخش‌های ۱۸۰ درجه‌ای والدینشان شوکه می‌شوند. والدین دمدمی‌مزاج فرزندان خود را در ابهام شدیدی فرومی‌برند و قدرت پیش‌بینی را از آن‌ها می‌گیرند. به همین خاطر، مراقب سبد کلمات خود در موقعیت‌های گوناگون باشیم. ممکن است یکی از والدین دچار بدخلقی صبحگاهی باشد و هرچه از روز می‌گذرد، شرایط روحی بهتری را تجربه کند. در چنین خانواده‌ای ممکن است تفاوت فراوانی بین اظهارنظرهای صبحگاهی نسبت به فرزندان با نظراتی که در پایان روز می‌دهند، وجود داشته باشد. ازاین‌رو پیشنهاد می‌شود که هم در زمانی که روحیه عالی است، از دادن صفات غیرواقعی به فرزندان پرهیز کنید و هم‌زمانی که حوصله خودمان را هم نداریم چه رسد به بچه‌های قد و نیم قد، مراقبت بیشتری در برچسب‌زنی به آن‌ها داشته باشیم.

همه واژه‌ها ثبت می‌شوند

یکی از زیبایی‌های زندگی معنوی، باور به این مسئله است که تمام واژه‌هایی که از زبان ما خارج می‌شوند، ثبت می‌شوند و روزی صورتحساب آن برای ما آماده خواهد شد. ممکن است یک کلمه زندگی فردی را متحول کند و برعکس برخی از واژه‌ها، خوشبختی را از دیگران بگیرد. آیه دوم سوره قاف، برای حفظ کردن و به‌کارگیری همیشگی، پیشنهاد ما به شماست: «مایلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید؛ هیچ سخنی گفته نمی‌شود مگر آن‌که دو فرشته آن را ثبت می‌کنند».

لطفاً به خاطر بسپارید

یادمان باشد حافظه آدم‌های اطراف ما به‌هیچ‌وجه ساده و فراموش‌کار نیست. برخی از کلمات شاید سال‌ها در ذهن یک خانم خانه بماند یا پسر جوانی از قضاوت منفی پدر درباره خودش، خاطرات بدی را به یاد داشته باشد و برای همیشه مبنای قضاوت آن درباره خودش و توانمندی‌هایش باشد. احساس ارزشمندی و توانمندی فرزندان به میزان زیاد به نوع ارزیابی ما بستگی دارد که در قالب کلماتی ساده به گوش آن‌ها مخابره می‌شود.

منبع: ماهنامه خانه خوبان