توصیه‌هایی از حضرت آیت‌الله علامه حسن‌زاده آملی (رحمه‌الله)

هم‌نشینی و شکل‌گیری شخصیت

هم‌نشینی مؤثر است. مصاحبت اثر دارد. نفس انسانی خوپذیر است. انسانی که با انسانی مدتی به سر برده است می‌بینی چنان از یکدیگر خو گرفته‌اند که احوالات هر یک حکایت از دیگری می‌کند بلکه مطلقاً هم‌نشینی اثر دارد. مثلاً شاگرد بر اثر مصاحبت با استاد، از سیرت و خوی استاد حکایت می‌کند و همچنین فرزند از پدر که «الولد سر ابیه.» به قول خواجه عبدالله انصاری: دود از آتش چنان نشان ندهد و خاک از باد که ظاهر از باطن و شاگرد از استاد.

غرض، این‌که مصاحبت مطلقاً مؤثر است حتی در حیوانات، بلکه در جمادات، به قول شیخ اجل سعدی:

گلی خوشبوی در حمام روزی
رسید از دست محبوبی به دستم

بدو گفتم که مشکی یا عبیری
که از بوی دلاویز تو مستم

بگفتا من گلی ناچیز بودم
ولیکن مدتی با گل نشستم

کمال هم‌نشین در من اثر کرد
وگرنه من همان خاکم که هستم

حالا این معنا را بالا ببرید. در مصاحبت با ملکوت عالم، با حقیقت عالم، با خدای عالم در نظر بگیرید. اگر چنین توفیقی پیدا کردیم که توانستیم همواره و در همه حال عندالله حضور داشته باشیم، چه خواهیم شد؟! خوشا به حال کسانی که همواره مصاحبت با خدایشان دارند، جلیس و انیس آنان خدایشان است.

آن‌هایی که هم‌نشینی با خداوند عالم دارند، کسانی هستند که اسمای جمالی و جلالی خداوند سبحان در ایشان رسوخ کرده است. جوادند، رحیم‌اند، عطوف‌اند، عالم‌اند و همچنین دارای دیگر اسماء الله هستند.

دهان روح و تن

انسان دو دهان دارد: یکی گوش که دهان روح او است و دیگر دهان که دهان تن او است. این دو دهان خیلی محترم‌اند. انسان باید خیلی مواظب آن‌ها باشد؛ یعنی باید صادرات و واردات این دهان‌ها را خیلی مراقب باشد. آن‌هایی که هرزه خوراک می‌شوند، هرزه‌کار می‌گردند. کسانی که هرزه شنو می‌شوند، هرزه‌گو می‌گردند.

وقتی واردات انسان هرزه شد، صادرات او هم هرزه و پلید و کثیف می‌شود؛ یعنی قلم او هرزه و نوشته‌هایش زهرآگین خواهد داشت. حضرت وصی امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} فرمود: عمل نبات است و هیچ نبات از آب بی‌نیاز نیست و آب‌ها گوناگون‌اند. هر آبی که پاک است، آن نبات هم پاک و میوه‌اش شیرین خواهد بود؛ و هر آبی که پلید است، آن نبات هم پلید و میوه او تلخ است. ⁽¹⁾

خود عمل، حاکی است که از چه آبی روییده شده است.

وقت اندک و کار بسیار

بدان که باید تخم و ریشه سعادت را در این نشئه، در مزرعه دلت بکاری و غرس کنی. اینجا را دریاب، اینجا جای تجارت و کسب‌وکار است؛ و وقت هم خیلی کم است. وقت خیلی کم است و ابد در پیش داریم. این جمله را از امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} عرض کنم، فرمود: «ردوهم ورود الهیم العطاش»؛ یعنی شتران تشنه را می‌بینید که وقتی چشمشان به نهر آب افتاد چگونه می‌کوشند و می‌شتابند و از یکدیگر سبقت می‌گیرند که خودشان را به نهر آب برسانند، شما هم با قرآن و عترت پیغمبر و جوامع روایی که گنج‌های رحمان‌اند این‌چنین باشید. بیایید به‌سوی این منبع آب حیات که قرآن و عترت است. وقت خیلی کم است و ما خیلی کار داریم. امروز و فردا نکنید. امام صادق ^{(علیه‌السلام)} فرمود: «اگر پرده برداشته شود و شما آن‌سوی را ببینید، خواهید دید اکثر مردم به علت تسویف، به کیفر اعمال بد این جای خودشان مبتلا شده‌اند.» تسویف یعنی سوف سوف کردن، یعنی امروز و فردا کردن، بهار و تابستان کردن، امسال و سال دیگر کردن.

وقت نیست و باید به جد بکوشیم تا خودمان را درست بسازیم.

پی‌نوشت:

1) نهج‌البلاغه، خطبه 155.

منبع: مجله پرسمان