استاد قرائتی در خاطره‌ای می‌گفتند:
چند سال پیش با برادر عزیز، رسول خادم (قهرمان کشتی ایران) تماس گرفتم و به ایشان گفتم: بعدازاینکه در آمریکا بر حریف خود پیروز شدی، یک سجده شکر بجا بیاور. ماهواره‌های کشورهای دنیا نشان می‌دهند. میگویند چرا این کار را کرد؟ میگویند این مسلمان است. مسلمان‌ها وقتی خدا به ایشان نعمتی می‌دهد، سجده شکر می‌کنند. گفت: ریا نمی‌شود؟ گفتم: بعضی عبادت‌ها با تظاهر همراه است؛ مثل اذان و نماز جماعت. از طرفی آن ریایی حرام است که خودت را مطرح کنی؛ امّا اگر ضعف و بندگی خود و بزرگی خدا را نشان دادی، آن‌هم بعد از پیروزی بر حریف خود و در کشور کفر، این دیگر ریا نیست.
ایشان به مسابقات رفت. قهرمان شد. سجده کرد. ماهواره‌ها هم نشان دادند. وقتی برگشت [یکی از بزرگان] یک حج هم به او هدیه داد.
اگر از این اقدام شک کردیم و تصور کنیم که ریا انجام شده است، علتش این است که معنای ریا و شرایطش را نمی‌دانیم.
ریا یعنی چه؟
ریشهٔ واژهٔ ریا، کلمهٔ «رؤیت» به معنای دیدن است؛ اما هر دیده شدنی ریا نیست. ریا در کلام امام صادق (علیه‌السلام) سه علامت دارد:
۱. اگر مردم او را ببینند، بانشاط می‌شود؛
۲. تنها که شود، کسالت او را فرامی‌گیرد؛
۳. دوست دارد در تمام کارهایش او را بستایند.۱
در حقیقت ریا، امری قلبی است و وقتی رخ می‌دهد که کارمان را برای دیگران انجام دهیم؛ نه اینکه هر کاری که نمایان انجام شود، اسمش ریا باشد. نکتهٔ مهم اینکه اگر به‌قصد الهی کاری را نمایان انجام دهیم، ریا نشده است.
ریای مستحب
از این بالاتر اینکه نه‌تنها هر کاری که در مقابل دیگران انجام دهیم، ریا نیست، بلکه گاهی لازم است ریا کنیم! مثلاً اگر قرار است به فرزندانمان، کمک به فقرا را آموزش دهیم، باید برای رضای خدا، گاهی جلوی چشم او به فقیری کمک کنیم تا یاد بگیرد؛ البته قرار است گاهی این‌گونه انجام شود، نه همیشه. مثال دیگر دربارهٔ نماز است. ریای در عبادات سبب می‌شود عبادت شود؛ یعنی نمازی که برای دیگران انجام دهیم، باطل است؛ اما برای دعوت فرزندانمان به نماز و آموزش نماز به آنان، لازم است آن‌ها نمازهای ما را ببینند تا بتوانند الگو بگیرند. نماز جماعت بااینکه نمایان کردن نماز است؛ اما مستحبی است که بسیار تأکید شده است.
برای دعوت عملی دیگران به انجام کار خیری، گاهی لازم است برای رضای خداوند، در مقابل مردم در آن کار سهیم شد تا دیگران نیز سهیم شوند.
یکی از جاهایی که ریا ثوابی عظیم دارد، محزون کردن مجلس مصیبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است. تا آنجا که امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند آنکه در مجلس مصیبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) حالت گریه به خود بگیرد، بهشتی شده است.۲
مورد دیگر، خلوت کردن با خداوند است که معمولاً از مخفی‌ترین عبادت‌هاست؛ اما دستور داده‌شده که اعتکاف در مساجد انجام شود. طبیعی است که دیگران این خلوت را خواهند دید؛ اما سبب می‌شود دیگران نیز در این حرکت ایمانی شرکت کنند.
دین‌داری را برجسته کنیم
اگر می‌خواهیم فضای فرهنگی جامعه ایمانی شود، همه وظیفه داریم آنچه را که به انجام اجتماعی آن دستور داده‌شده است، در جامعه بروز دهیم؛ مانند برگزاری جلسات قرآن، دعا و اعتکاف. نمایان کردن صدای اذان، پوشش حجاب برتر، افشای سلام و بلند گفتن بسم‌الله در آغاز هر کاری و انجام نمازهای مستحبی در خانه با توجه به نتیجهٔ الگویی برای فرزندان و نمازهای واجب به جماعت با توجه به نتیجهٔ اجتماعی آن. در انجام این اعمال، خجالت و حیا از دیگران نباید راه داشته باشد. امام سجاد (علیه‌السلام) هشدار می‌دهند:
«مؤمن هیچ عمل خیری را از روی ریا انجام نمی‌دهد و از روی حیا از دیگران، ترک نمی‌کند».۳
ریا را با ریا درمان کنیم
در پایان از ریایی پرده برمی‌داریم که نه‌تنها درد نیست، بلکه درمان است. آیت‌الله بهجت (رحمه‌الله) می‌فرمودند:
«خودِ ریا می‌تواند چاره و علاج ریا باشد؛ به این صورت که با تأملات صحیح، ریا را بالا ببرد. مثلاً انسان می‌خواهد پیش رئیس شهربانی احترام کند و توجه او را به خودش جلب کند؛ ازاین‌رو نزد پاسبان می‌رود و سعی می‌کند نظر او را جلب کند. سپس او را بین خود و رئیس پاسبانی واسطه قرار می‌دهد. در اینجا خوب است انسان با خود بگوید: این پاسبان که تنها واسطه است و اگر هم کاغذی بنویسد و وساطتی کند، باز دست‌آخر رئیس شهربانی باید پای ورقهٔ او را امضا کند؛ پس خوب است مستقیماً نظر خود رئیس شهربانی را جلب کنم که مقام بالاتری دارد و اصلاً کار خوب و عمل نیک را به خود رئیس شهربانی نشان دهم؛ یعنی برای مقام بالاتر ریا کنم! هم‌چنین اگر انسان عاقل باشد و توجه پیدا کند که مقامی بالاتر از رئیس شهربانی (مانند وزیر و رئیس‌جمهور) وجود دارد، می‌گوید خوب است کار خیر و عمل نیک خود را به وزیر یا رئیس‌جمهور و بالأخره به مقام بالاتر نشان دهم؛ یعنی همیشه انسان باید ریا را برای مرتبهٔ بالاتر انجام دهد. اگر چنین باشد، درواقع می‌توان گفت: «ریا علاج ریا می‌شود»؛ بنابراین اگر در عبادات نیز نسبت به قوی‌ترین و بالاترین موجود، یعنی خداوند متعال ریا کنیم، اشکالی ندارد و علاج ریا می‌شود».
ازآنجاکه انسان علاقه به ابراز کارهای خوبی که انجام داده است را دارد، بهترین کار این است که این احساس را در ارتباط با خداوند بروز دهد. این ریا و خودنمایی و واگویه کردن و ابراز کارهای خوب برای او انسان را به اوج می‌برد. شاید علت حرام بودن ریا برای دیگران، مطلوب بودن ریا برای خداست؛ درنتیجه تا می‌توانید، برای خدا ریا کنید!
پی‌نوشت‌ها:
۱. الخصال، ج ۱، ص ۱۲۱
۲. مثیر الأحزان، ص ۱۴
۳. الکافی، ج ۲، ص ۲۳۱
منبع: مجله خانه خوبان