نرمش قهرمانانه بر مبنای آیات قرآن کریم
آن چه بیش از همه دارای اهمیت است، دیدگاه قرآن مجید و روایات اسلامی پیرامون این واژة مهم است که می‌تواند روابط سیاسی یک کشور را در داخل و خارج با تحولی شگرف روبه‌رو کند و در نتیجه، شاهد اعتلای حکومت اسلامی در سراسر جهان باشیم.
شاید نرمش قهرمانانه، مهم‌ترین کلمه‌ای باشد که بتوان آن را در سیاست خارجی به کار برد؛ زیرا در دنیای امروز، مبارزة نظامی، جایگاه خود را ازدست‌داده است و تنها در شرایطی خاص و محدود، می‌توان از این روش استفاده کرد؛ ولی با نرمش قهرمانانه، می‌توان با دنیا در ارتباط بود و از این ارتباط در راستای اعتلای اسلام ناب محمدی در دنیا بهرة کافی برد.
نرمش قهرمانانه حضرت موسی (علیه‌السلام)
با جست‌وجویی در داستان پرماجرای حضرت موسی (علیه‌السلام)، به این نکتة مهم و اساسی پی می‌بریم که مهم‌ترین دستور و توصیة خداوند بعد از ابلاغ مأموریتی خطیر به حضرت موسی (علیه‌السلام)، دستور به نرمش قهرمانانه در برابر طاغوت زمان است و هدف از این نرمش، اصلاح حکومت طاغوت بوده است؛ چنان که خداوند متعال می‌فرماید: «به‌سوی فرعون بروید که طغیان کرده است! اما به نرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکر شود، یا [از خدا] بترسد».1
نکات مهمی که از این آیه برداشت می‌شود، عبارت‌اند از:
1. این نرمش قهرمانانه، با هدف اصلاح دشمن انجام شده، تا دست از ظلم و طغیان بردارد.
بعد از آمادگی کامل نظامی در برابر دشمنان، اگر آنها دست صلح و دوستی به‌طرف شما دراز کردند، با عزت کامل و با بررسی اوضاع و مصلحت‌اندیشی، می‌توانید درخواست آنان را بپذیرید؛ «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ؛ و اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درآی و بر خدا توکل کن که او شنوا و داناست».
2. وضعیت دشمن در برابر این نرمش قهرمانانه، به دو صورت تصور می‌شود؛ یا با این نرمش متذکر می‌شود و دست از ظلم و ستم بر می‌دارد که در این صورت، هدف اصلی از نرمش به دست آمده است و یا این که تأثیر مهمی بر دشمن ندارد که در این صورت نیز با دشمن اتمام حجت شده است.
نرمش قهرمانانه حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)
در گفت‌وگوی حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) با بت‌پرستان، آن حضرت برای اثبات وجود خداوند، در برابر بندگان ماه و ستارگان و خورشید، نرمشی بی‌نظیر از خود نشان داد و با پذیرش ظاهری ماه و ستاره و خورشید به‌عنوان خدای خویش، در صدد اصلاح عقاید پوچ و باطل بت‌پرستان برآمد که قرآن مجید به این نرمش قهرمانانه اشاره کرده است.2
در این داستان ارزشمند به یکی دیگر از شاخصه‌های مهم نرمش قهرمانانه اشاره شده است و آن این که آن حضرت در عین نرمش، هیچ‌گونه ترس و هراسی از دشمن نداشته، با استعانت از خداوند متعال در راستای اهداف الهی، حرکت کرد؛ به‌طوری‌که آن حضرت بعدازاین نرمش در برابر بت‌پرستان با فریادی رسا فرمود:
«چگونه من از آن چه شما شریک خدا کرده‌اید، بترسم؛ درحالی‌که شما از این که چیزی را که خدا دربارة او دلیلی بر شما نازل نکرده شریک خدا نموده‌اید نمی‌هراسید؟ پس کدام یک از دو گروه [موحّدان یا مشرکان] سزاوارتر به ایمنی است؛ اگر می‌دانید»؟3
در آیة بعد خداوند متعال به یکی از نتایج مهم این نرمش که همراه با شجاعت و استقامت است، اشاره می‌کند؛ وعده‌ای با عنوان امنیت و هدایت به راه صلاح و رستگاری در دنیا و آخرت؛
«آنها که ایمان آوردند و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنی تنها از آن آنهاست و آنها هدایت‌یافتگان‌اند».4
نرمش قهرمانانه رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله)
در آیات الهی بعد از جامة عمل پوشاندن به یکی از دستورات مهم در زمینة آمادگی تمام‌عیار در برابر دشمنان، به نرمش قهرمانانه توصیه شده است؛
«هر نیرویی دارید، برای مقابله با آنها [دشمنان]، آماده سازید و [همچنین] اسب‌های ورزیده (برای میدان نبرد)، تا به‌وسیلة آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و نیز گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید و خدا آنها را می‌شناسد و هر چه در راه خدا [و تقویت بنیه دفاعی اسلام] انفاق کنید، به طور کامل به شما بازگردانده می‌شود و به شما ستم نخواهد شد».5
خداوند متعال به یکی از نتایج مهم این نرمش که همراه با شجاعت و استقامت است، اشاره می‌کند؛ وعده‌ای با عنوان امنیت و هدایت به راه صلاح و رستگاری در دنیا و آخرت؛ آنها که ایمان آوردند و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنی تنها از آن آنهاست و آنها هدایت‌یافتگان‌اند.
در جنگ حنین به پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خبر دادند که سلاح تازه مؤثری در یمن اختراع شده است، پیامبر فوری کسانی را به یمن فرستاد؛ تا آن سلاح را برای ارتش اسلام تهیه کنند.
علامه طباطبایی دربارة این که چرا خداوند در این آیه دستور به آمادگی نظامی تمام‌عیار در برابر دشمنان داده، می‌فرماید:
«چون مجتمع انسانی غیر از این نیست که از افراد و اقوامی دارای طبایع و افکار مختلف، تشکیل می‌یابد و در این مجتمع هیچ اجتماعی بر اساس سنتی که حافظ منافعشان باشد، اجتماع نمی‌کنند؛ مگر این که اجتماع دیگری علیه منافعش و مخالف با سنتش تشکیل خواهد یافت و دیری نمی‌پاید که این دو اجتماع، کارشان به اختلاف کشیده و سرانجام به نزاع و مبارزه علیه هم برمی‌خیزند و هر یک در صدد برمی‌آید که آن دیگری را مغلوب کند. پس بااین‌حال، مسئلة جنگ و جدال و اختلافاتی که منجر به جنگ‌های خسارت‌زا می‌شود، امری است که در مجتمعات بشری، گریزی از آن نبوده و خواه‌ناخواه پیش می‌آید».6
حال بعد از آمادگی کامل نظامی در برابر دشمنان، اگر آنها دست صلح و دوستی به‌طرف شما دراز کردند، با عزت کامل و با بررسی اوضاع و مصلحت‌اندیشی، می‌توانید درخواست آنان را بپذیرید؛
«اگر به صلح و آشتی گرایند، تو نیز بدان بگرای و بر خدا توکل کن که مسلّماً اوست شنوا و دانا».7
بنابراین، مهم‌ترین شاخصه‌های نرمش قهرمانانه از دیدگاه قرآن کریم را می‌توان در نرمش با هدف اصلاح و نرمش به همراه شجاعت و حفظ عزت و اقتدار و آمادگی کامل نظامی و نیز پرهیز از هرگونه تندی و خشونت معرفی کرد و با حفظ این شرایط، نتیجة یک نرمش قهرمانانه، قطعاً پیروزی خواهد بود.
پی‌نوشت‌ها:
1. طه، آیات 43 و 44.
2. انعام، آیات 76-80
3. همان، آیة 81
4. همان، آیة 82
5. انفال، آیة 60
6. ترجمة تفسیر المیزان، ج 9، ص 151.
7. انفال، آیة 60.
.
.
.
منبع: مجله پرسمان