این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهی، حضرت رضا (علیه‌السلام) با قرآن پرداخته و گزارشی ناتمام از سیره قرآنی امام رضا (علیه‌السلام) ارائه می‌دهد. گرچه در این گستره، گزارش‌های حدیثی و تاریخی، بسیار اندک است. ولی همین اندک که خوشبختانه در منابع دست‌اول، به چشم می‌خورد و به یادگار مانده، به‌عنوان بهترین رهیافت، تقدیم به دوستداران قرآن می‌شود.
تلاوت قرآن همراه با اندیشه:
یکی از یاران و راویان حضرت رضا (علیه‌السلام) که نامش ابراهیم بن عباس است، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبی را ارائه می‌دهد؛ او می‌گوید:
امام رضا (علیه‌السلام) همه قرآن را در مدت سه شبانه‌روز تلاوت می‌کرد و بارها به یاران خود می‌فرمود: اگر می‌خواستم قرآن را در کمتر از این زمان، ختم می‌کردم ولی روش من چنین است که: هیچ‌یک از آیه‌های قرآن را نمی‌خوانم مگر اینکه در آن تأمل و اندیشه می‌کنم که در چه زمینه‌ای و در چه زمانی نازل شد و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه‌روز به پایان می‌رسانم. (۱)
گفتمان با قرآن:
در جای دیگر می‌گوید: تمام سخنان امام رضا (علیه‌السلام) و پاسخ‌هایی که به اشخاص می‌داد و مثال‌هایی که می‌فرمود، همه آن‌ها، برگرفته از آیات قرآن بود. (۲)
تلاوت قرآن در هنگام سفر:
رجاء بن ابی ضحاک، که یکی از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندی که از چگونگی نماز و عبادت و مسائل جانبی آن ارائه نموده است، درباره قرآن خواندن آن بزرگوار می‌گوید:
چه بسیار، که در نیمه‌های شب از رختخواب خویش حرکت می‌کرد و به تلاوت قرآن می‌پرداخت، هرگاه به آیه‌ای می‌رسید که در آن نامی از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت می‌گریست و از خداوند بهشت طلب می‌نمود و از آتش جهنم به خدا پناه می‌برد. (۳)
راز جاودانی قرآن:
وقتی در نزد حضرت امام رضا (علیه‌السلام) از جایگاه والای قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود: «قرآن، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالی‌بخش خدا است که انسان را به سمت‌وسوی بهشت رهنمون می‌شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات می‌بخشد. این کتاب آسمانی در گستره زمان هرگز کهنگی نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‌ها دشوار و خسته‌کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قــــــرآن فقط برای زمان خاص و امــت ویژه‌ای قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالی‌ترین دلیل است برای هر انسانی، و هیچ‌گاه باطل و کاستی در آموزه‌هایش راه پیدا نمی‌کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنی نازل شده است. (۴)
پی‌نوشت‌ها:
۱. لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها… (عیون اخبارالرضا (علیه‌السلام)، ج ۲، ص ۴۲۰، چاپ اختر شمال، ۱۳۷۳ ش/ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۴، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج ۱، ص ۴۰/ المناقب، ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۳۶۰، انتشارات علامه، قم.)
۲. کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان)
۳. کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فی‌فراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکی، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار.
(عیون اخبارالرضا (علیه‌السلام)، ج ۲، ص ۴۲۸/ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۱۸۰ و ج ۴۹، ص ۹۰/ کشف الغمه، علی بن عیسی اربلی، ج ۲، ص ۳۱۶، چاپ مکتبة بنی‌هاشم؛ انوارالبهیه، ص ۱۰۴)
۴. هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقی و طریقته المُثلی ولا یخلقُ علی الأزمنِة ولا یغثَ علی الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان و الحجّة علی کلّ انسان، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید.
(مسند الرضا (علیه‌السلام)، ج ۱، ص ۳۰۹)
منبع: کوثر، شماره (۶۲) - سایت شیعه‌ها